Ar 24 Mawrth 2025, derbyniodd Deddf Iechyd a Gofal Cymdeithasol (Cymru) Gydsyniad Brenhinol. Mae'r Ddeddf yn newid sut mae gwasanaethau gofal cymdeithasol plant yn cael eu darparu trwy ddileu elw preifat o wasanaethau i blant sy'n derbyn gofal.
Mae'r Ddeddf yn sefydlu ymrwymiad statudol i drosglwyddo i fodel gofal nid-er-elw erbyn 2030, gan sicrhau bod adnoddau'n cael eu hail-fuddsoddi i wella gwasanaethau a chanlyniadau i blant.
Gallwch ddod o hyd i'r wybodaeth ddiweddaraf am gael gwared ar elw ar wefan Llywodraeth Cymru.
Beth fydd yn newid?
Mae gwahanol rannau o'r gyfraith yn dod i rym ar wahanol adegau, pob un yn dod â newidiadau gwahanol.
O 1 Ebrill 2026 ymlaen: Dim darparwyr elw newydd | Rhaid i unrhyw ddarparwyr gofal plant newydd sydd am weithredu yng Nghymru fod yn nid-er-elw neu'n awdurdod lleol (mae'r rhain yn cynnwys cartrefi plant, gwasanaethau maethu a gwasanaethau llety diogel). |
O 1 Ebrill 2027 ymlaen: Dim ehangu'r ddarpariaeth er elw bresennol | Ni all unrhyw leoedd gofal preswyl ychwanegol na gofalwyr maeth newydd gael eu cymeradwyo gan ddarparwyr presennol er elw cartref gofal plant, gwasanaeth llety diogel neu wasanaeth maethu. |
O 1 Ebrill 2030 (neu'n gynharach): Cyfyngiadau ar osod mewn darpariaeth er elw bresennol | Bydd angen i ddarparwyr ailgofrestru fel nid-er-elw i barhau i weithredu yng Nghymru. Ni fydd awdurdodau lleol Cymru yn gallu rhoi plant yng ngofal sefydliad er elw yng Nghymru neu Loegr, oni bai bod amgylchiadau eithriadol (er enghraifft os nad oes lleoedd addas ar gael mewn gwasanaethau nid-er-elw). Bydd angen cymeradwyaeth gweinidogion Cymru ar leoliadau gan awdurdod lleol o Gymru i Loegr, os nad yw'r lleoliad gydag awdurdod lleol yn Lloegr. Mae hyn yn cynnwys o fewn darpariaeth nid-er-elw a darpariaeth dielw awdurdodau an-leol. |
Pam wnaeth Llywodraeth Cymru gyflwyno'r gyfraith hon?
Mae llais y plentyn a buddiannau gorau plant a phobl ifanc yn bwysig iawn. Mae'r ymrwymiad hwn, yn rhannol, yn ymateb i'r hyn y mae plant a phobl ifanc eu hunain wedi'i ddweud wrth Lywodraeth Cymru. Maent yn gwrthwynebu cael gofal gan sefydliadau preifat sy'n gwneud elw o'u profiad o fod mewn gofal a lle bydd buddiannau masnachol yn effeithio ar sut maent yn derbyn gofal.
Nod y gyfraith yw sicrhau newid sylfaenol yn y ffordd y mae Cymru'n darparu gwasanaethau gofal cymdeithasol i blant, gan hyrwyddo dulliau cymunedol a sicrhau bod lles y plentyn neu'r person ifanc bob amser yn brif flaenoriaeth.
Beth mae ADSS Cymru yn ei wneud?
Mae'r gyfraith newydd yn dod â rhai heriau mawr, fel sicrhau bod digon o leoliadau gofal, rheoli newid darparwyr preifat, cael gweithlu wedi'i hyfforddi'n dda, a sicrhau cyllid cynaliadwy. Bydd pontio llyfn yn hanfodol.
Mae ADSS Cymru yn gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru a sefydliadau eraill i reoli'r newidiadau yn y ffordd orau bosibl.
Bydd y trawsnewidiad yn gofyn am adnoddau a chynllunio sylweddol, yn ogystal â chyfathrebu, ymgynghori ac ymgysylltu effeithiol â'r holl randdeiliaid.
Ein rôl yw cefnogi awdurdodau lleol i weithredu'r newidiadau angenrheidiol i ymateb i'r ddeddfwriaeth hon yn effeithiol.
Rydym yn rheoli gweithgarwch trwy weithgorau sy'n canolbwyntio ar lywodraethu, gweithredu yn y dyfodol, cyfreithiol a pholisi, a chyfathrebu ac ymgysylltu.
Mae pob grŵp yn cynnwys cynrychiolwyr o awdurdodau lleol yn ogystal â sefydliadau partner sy'n ymwneud â chefnogi'r gwaith, megis Maethu Cymru, 4Cs, Gofal Cymdeithasol Cymru, Arolygiaeth Gofal Cymru a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru.
Trafod y newidiadau gyda phlant a phobl ifanc
Blaenoriaeth uchaf Cyfarwyddwyr Gwasanaethau Cymdeithasol yw sicrhau parhad ac ansawdd gofal i'r plant yr ydym yn gofalu amdanynt.
Mae Llywodraeth Cymru wedi cynhyrchu amrywiaeth o daflenni gwybodaeth, gan gynnwys un ar gyfer plant a phobl ifanc.
Mae gwybodaeth ddefnyddiol hefyd am sut i siarad â phlant a phobl ifanc am y newidiadau hyn yn eu taflenni ar gyfer gofalwyr maeth a phobl sy'n gweithio mewn cartrefi gofal preswyl i blant.
Mae eu holl daflenni gwybodaeth ar gael ar yr ardal Dileu Elw: Cyhoeddiadau ar wefan Llywodraeth Cymru.
Datganiadau a diweddariadau ADSS Cymru
- Sesiwn friffio rhanddeiliaid – Gorffennaf 25
- Datganiad ar elw – Mehefin 25
- Datganiad ar ôl pasio'r Ddeddf – Mawrth 25
Rhagor o wybodaeth
Rydym yn cynnwys diweddariadau am ddileu gwaith elw yn ein cylchlythyr chwarterol: cofrestrwch nawr
Fel arall, cysylltwch â ni os oes gennych unrhyw ymholiadau neu os hoffech ragor o wybodaeth.